شناخت اختلالات غدد بزاقی

غدد بزاقی یکی از بخش های مهم سامانه گوارشی موجودات زنده هستند که نقش مهمی در حفظ سلامت دهان و فرآوری غذا بر عهده دارند. اگر این غدد به هر دلیلی از عملکرد نرمال خود خارج شوند، می تواند منجر به بروز اختلالاتی مانند کهیر، خشکی دهان، عفونت های تکراری مخاط دهانی و… شود. در مقاله پیش رو دلایل و روش های درمان این بیماری را بررسی خواهیم کرد.

اختلالات غدد بزاقی چیست؟

غدد بزاقی سه گروه غده اصلی در سیستم گوارش هستند که موجودات زنده برای تولید بزاق، از آن ها استفاده می کنند. مایع ترشح شده توسط این غدد، نقش مهمی در عملکرد دهان و تقویت عملکرد سیستم گوارش دارند. به طور کلی، وجود اختلال در کارایی غدد بزاقی می تواند منجر به عوارض و علائم مختلفی در محیط دهان شما شود.

علل اختلال در کارایی غدد بزاقی

علل اختلال در کارایی غدد بزاقی بسیار متنوع بوده و برخی موارد نیز ناشناخته هستند. 

اما برخی از علل معروف بروز این مشکل عبارتند از:

• تغذیه نامناسب
• فلج نوروژنیک
• بیماری های خودایمنی
• فشار روانی و استرس
• وجود عفونت های باکتریایی یا ویروسی در سیستم گوارش
• استفاده از داروهای خاص و درمان های شیمیایی

نشانه ها و علائم اختلال غدد بزاقی

از جمله علائم اختلال در کارایی غدد بزاقی می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• خشکی دهان
• بروز عفونت های مکرر تنفسی
• دشواری در بلع
• ضعف عضلات صورت و دهان
• به وجود آمدن تغییر در طعم و بوی دهان

 عوامل موثر در ایجاد اختلالات غدد بزاقی

در این قسمت مقاله به بررسی عواملی که منجر به بروز اختلال در غدد بزاقی می شوند، می پردازیم.

1. ژنتیک و  عوامل  ارثی

فردی که والدین یا فامیل نزدیک او از اختلال غدد بزاقی رنج ببرند، احتمالاً در خطر بیشتری برای ابتلا به این اختلال قرار دارد. برخی از این اختلالات ارثی عبارتند از:

• کیسه های بزاقی تحریک پذیر، که بیشتر در زنان مشاهده می شود.
• سندرم سرکوب کروندیک غدد بزاقی، که معمولا در دوران بزرگسالی شروع می شود.
• سندرم اسگرن، که علائم آن عبارتند از: خشکی دهان، خشکی چشم و بینی و مشکلات گوارشی همچون اسهال و یبوست

2. سبک زندگی

سبک زندگی و عوامل تاثیر گذار در آن، نقش مهمی در ایجاد اختلال غدد بزاقی ایفا می کند. این عوامل عبارتند از:

• استفاده از داروهای خاص: برخی داروها می توانند تولید بزاق را کاهش داده و عوارض جانبی مشابه خشکی دهان را به دنبال داشته باشند.
• استعمال سیگار: مصرف سیگار باعث خشکی دهان می شود و می تواند احتمال بروز اختلال در غدد بزاقی را بیشتر کند.
• تغذیه نامناسب: تغذیه غیرسالم و فقدان مواد غذایی حیاتی می تواند تولید بزاق را کاهش داده و اختلالات غدد بزاقی را ایجاد کند.
• استرس: استرس می تواند به تنهایی یا به همراه عوامل دیگر، باعث کاهش تولید بزاق و ایجاد اختلالات غدد بزاقی شود.

3.  عوامل بیماری زا

بعضی از عوامل بیماری زا نیز می توانند اختلال غدد بزاقی را تسهیل کنند که عبارتند از:

• عفونت های ویروسی از جمله گریپ، سیتومگالوویروس و هرپس
• عفونت های قارچی مخاط دهانی مانند کاندیدیازیس
• التهاب های خودایمنی مانند سندرم سوگرن و التهاب غدد بزاقی

هریک از این عوامل می توانند به صورت جداگانه یا ترکیبی با یکدیگر، منجر به بروز اختلال در غدد بزاقی شوند.

 

راه های تشخیص اختلالات غدد بزاقی

اختلالات غدد بزاقی می تواند به طور قابل توجهی بر کیفیت زندگی فرد تأثیر بگذارد. از این رو یافتن راه های دقیق برای تشخیص این اختلالات و انتخاب روش درمان مناسب آن می تواند بسیار مهم باشد. در این بخش از مقاله به برخی از راه های تشخیص اختلالات غدد بزاقی می پردازیم:

1. مطالعه تاریخچه پزشکی و بررسی علائم:

برای تشخیص اختلالات غدد بزاقی، مطالعه دقیق تاریخچه پزشکی و بررسی علائم بیمار بسیار مهم است. به عنوان مثال، بیمارانی که درد و تورم در ناحیه دهان و صورت دارند ممکن است از التهاب غدد بزاقی نیز رنج ببرند.

2.  آزمایش های خون:

آزمایش بر روی برخی از فاکتورهای خونی می تواند در تشخیص اختلالات غدد بزاقی، کمک کننده باشد. مثلاً، اندازه غدد بزاقی و سطح هورمون های مرتبط با آن ها می تواند توسط آزمایش خون بررسی شود.

3.  بررسی ها بالینی:

آزمایشات و بررسی های بالینی می تواند در تشخیص اختلالات غدد بزاقی کمک کننده باشند. در این آزمایش، پزشک ترشحات غدد بزاقی را بررسی می کند تا از وجود عفونت یا التهاب در آن مطلع شود.

4.  تصویربرداری تشدید مغناطیسی (MRI):

به منظور رصد و تشخیص دقیق تر اختلالات غدد بزاقی می توان از تصویربرداری مغناطیسی یا همان MRI استفاده کرد. این تکنیک تصویربرداری امکان مشاهده و بررسی بخش های داخلی غدد بزاقی را فراهم می کند.

5.  بازسازی غدد بزاقی:

در برخی موارد، برای تشخیص دقیق تر اختلالات غدد بزاقی، نیاز به بازسازی آن ها است. این تکنیک اجازه می دهد تا مشاهده دقیق تری از ساختار و عملکرد غدد بزاقی به دست آید.

در نهایت، برای تشخیص دقیق و درمان مناسب، بهتر است همواره در این زمینه با یک پزشک متخصص مشورت کنید. زیرا تنها او می تواند روش مناسبی را برای تشخیص و مداخله در اختلالات غدد بزاقی شما، تعیین کند.

 درمان و مدیریت اختلالات غدد بزاقی

اختلالات غدد بزاقی یک موضوع پیچیده است که نیازمند تشخیص دقیق و انتخاب روش درمانی مناسب است. در این بخش، به بررسی روش های درمانی و مدیریت این اختلالات می پردازیم. 

• تغییرات در شیوه زندگی

 اصلاح رژیم غذایی، داشتن تغذیه منظم و سالم، کاهش مصرف غذاهای تحریک کننده مثل قهوه و الکل و همچنین کنترل تنش ها و استرس ها، موجب بهبود علائم اختلالات غدد بزاقی می شود.

• داروها و مکمل ها

استفاده از داروها و مکمل های خاص می تواند منجر به بهبود علائم اختلالات غدد بزاقی شود. مصرف داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی، ضدانعقاد و ضدعفونی کننده دهان و غدد بزاقی تاثیر بسزایی در کنترل این بیماری دارد.

• تراپی های فیزیکی

برخی از تراپی های فیزیکی نظیر ماساژ صورت و دهان، تمرینات مکمل و جلوگیری از خشکی دهان می توانند بهبود و تسریع درمان اختلالات غدد بزاقی را به همراه داشته باشند.

• جراحی

در برخی موارد که اختلالات غدد بزاقی شدید باشد، ممکن است پزشک جراحی های مختلف از جمله جراحی برای تخلیه بزاق و یا حتی برداشتن یا تعویض غدد بزاقی را توصیه کند.

در نهایت، باید توجه داشت که درمان و مدیریت اختلالات غدد بزاقی وابسته به شدت بیماری و شرایط فرد متفاوت است.

 تأثیر اختلالات غدد بزاقی بر سلامت دهان و دندان

مراجعه منظم به دندان پزشک و حفظ سلامت دهان و دندان، تاثیر بسزایی در کاهش احتمال اختلال در غدد بزاقی دارد. از جمله تأثیرات اختلالات غدد بزاقی بر سلامت دهان و دندان، می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• کاهش حجم بزاق و خشکی دهان 
• تسریع فرسایش دندان ها
• بروز عفونت های قارچی در دهان
• بوی بد دهان
• ایجاد ترک در لب ها و دهان
• رسوب کلسیم در دهان و ایجاد سنگ دهان
• احساس ناراحتی و سختی در بلعیدن
• بروز التهاب در دهان و لثه

در صورتی که احساس هرگونه ناهنجاری در غدد بزاقی خود دارید، بهتر است به دندان پزشک مراجعه کنید تا تشخیص دقیق صورت گیرد و درمان مناسبی برای شما تجویز شود.

جمع بندی 

اختلالات غدد بزاقی می توانند عوارض و علائم مختلفی داشته باشند. شناخت علائم، علل و روش های درمانی این اختلالات می تواند به شما کمک کند تا درک بهتری نسبت به سلامتی خود داشته باشید.

اگر شما یا اطرافیانتان از علائم اختلالات غدد بزاقی رنج می برید، بهتر است برای تشخیص دقیق و انتخاب روش درمانی مناسب به یک پزشک متخصص مراجعه کنید.

این اختلال معمولا با مصرف دارو، ایجاد تغییر در رژیم غذایی و اصلاح عادات زندگی قابل مدیریت و درمان است.